Si tĂŤ Zgjidhni njĂŤ LicencĂŤ pĂŤr VeprĂŤn Tuaj

Njerëzit shpesh na pyesin se cilën licencë rekomandojmë të përdorin për projektin e tyre. Kemi shkruar publikisht rreth kësaj më parë, por informacionet janë të shpërndara nëpër sprova të ndryshme, zëra PBR dhe komentime licencash. Ky artikull e grumbullon krejt atë informacion në një burim të vetëm, për ta bërë të lehtë për njerëzit ta ndjekin dhe t’i referohen më pas.

KÍto rekomandime janÍ pÍr punÍ tÍ konceptuara tÍ bÍjnÍ punÍ praktike. NÍ to pÍrfshihen software, dokumentim dhe gjÍra tÍ tjera. Vepra arti dhe vepra qÍ pohojnÍ njÍ pikÍpamje, janÍ probleme tÍ tjera; Projekti GNU nuk ka ndonjÍ qÍndrim tÍ pÍrgjithshÍm se si duhen hedhur ato nÍ qarkullim, hiq faktin qÍ duhet tÍ jenÍ tÍ tÍra tÍ pÍrdorshme pa software jo tÍ lirÍ (nÍ veçanti, pa DRM). SidoqoftÍ, mund tÍ doni tÍ ndiqni kÍto rekomandime pÍr vepra arti qÍ janÍ pjesÍ e njÍ programi tÍ veçantÍ.

Rekomandimet kanĂŤ vend pĂŤr licencim tĂŤ njĂŤ vepre qĂŤ krijoni - qoftĂŤ kur ĂŤshtĂŤ modifikim i njĂŤ vepre ekzistuese, apo njĂŤ vepĂŤr origjinale. Nuk trajtojnĂŤ problemin e ndĂŤrthurjes sĂŤ njĂŤ materiali ekzistues nĂŤn licenca tĂŤ ndryshme. NĂŤse po kĂŤrkoni pĂŤr ndihmĂŤ rreth kĂŤsaj, ju lutemi, kontrolloni PBR tonat mbi GPL-nĂŤ.

Pasi të shihni se ç’rekomandojmë këtu, nëse doni këshillë, mund të shkruani te <licensing@gnu.org>. Kini parasysh se gjasat janë që të duhen ca javë, që ekipi i licencimit të lidhet me ju; nëse nuk merrni përgjigje pas një muaji, ju lutemi, shkruajuni sërish.

DhĂŤnie ndihmese te njĂŤ projekt ekzistues

Kur kontribuoni te një projekt ekzistues, versionet tuaj të ndryshuar zakonisht duhet t’i hidhni në qarkullim nën të njëjtën licencë me veprën origjinale. Është gjë e mirë të bashkëpunohet me mirëmbajtësit e projektit dhe, duke përdorur një licencë tjetër për ndryshimet tuaja, shpesh e bën shumë të vështirë atë bashkëpunim. Këtë duhet ta bëni vetëm kur ka një arsye të fortë për ta përligjur.

NjĂŤ rast kur mund tĂŤ pĂŤrligjet pĂŤrdorimi i njĂŤ licence tjetĂŤr, ĂŤshtĂŤ kur bĂŤni ndryshime tĂŤ mĂŤdha nĂŤ njĂŤ vepĂŤr nĂŤn njĂŤ licencĂŤ non-copyleft. NĂŤse versioni qĂŤ krijuat, ĂŤshtĂŤ dukshĂŤm mĂŤ i dobishĂŤm se origjinali, atĂŤherĂŤ ia vlen ta kaloni veprĂŤn tuaj nĂŤn coyleft, pĂŤr krejt po ato arsye pse rekomandojmĂŤ normalisht copyleft-in. NĂŤse jeni nĂŤ njĂŤ situatĂŤ tĂŤ tillĂŤ, ju lutemi, ndiqni rekomandimet mĂŤ poshtĂŤ pĂŤr licencimin e njĂŤ projekti tĂŤ ri.

Nëse zgjidhni t’i hidhni në qarkullim kontributet tuaj nën një licencë tjetër, për çfarëdo arsye, duhet të garantoni që licenca origjinale lejon përdorim të materialit nën licencën që keni zgjedhur. Për hir të ndershmërisë, tregoni shprehimisht se nën cilën licencë gjenden cilat pjesë të veprës.

Software

Rekomandojmë licenca të ndryshme për projekte të ndryshëm, në varësi, më së shumti, të qëllimit të software-it. Në përgjithësi, rekomandojmë përdorimin e licencës copyleft më të fortë që nuk ndërhyn në atë qëllim. Sprova jonë “Ç’është Copyleft-i?” shpjegon më në hollësi konceptin e copyleft-it dhe pse është, në përgjithësi, strategjia më e mirë e licencimit.

Për shumicën e programeve, rekomandojmë të përdorni versionin më të ri të GNU General Public License (GPL), për projektin tuaj. Copyleft-i i saj i fortë është i përshtatshëm për krejt llojet e software-it dhe përfshin një numër mbrojtjesh për lirinë e përdoruesve. Për të lejuar përmirësime të ardhshme të licencës, ju lutemi, specifikoni “versioni 3 ose cilido i mëvonshëm”, që kështu programi juaj do të jetë me licencë të pajtueshme me kod që mund të hidhet në qarkullim, në të ardhmen, nën versione pasuese të GPL-së.

Ja ca mĂŤ tepĂŤr kĂŤshilla rreth si tĂŤ hidhet nĂŤ qarkullim njĂŤ program nĂŤn licencĂŤn GNU GPL.

Tani pĂŤr pĂŤrjashtime, kur ĂŤshtĂŤ mĂŤ mirĂŤ tĂŤ pĂŤrdoret ndonjĂŤ licencĂŤ tjetĂŤr, nĂŤ vend se GNU GPL.

Programe tĂŤ vegjĂŤl

Nuk ia vlen barra qiranĂŤ tĂŤ pĂŤrdoret copyleft-i pĂŤr shumicĂŤn e programeve tĂŤ vegjĂŤl. PĂŤrdorim 300 rreshta si kufirin tonĂŤ: kur kodi burim i njĂŤ paketĂŤ ĂŤshtĂŤ mĂŤ i shkurtĂŤr se aq, pĂŤrfitimet e sjella nga copyleft-i janĂŤ zakonisht shumĂŤ tĂŤ vogla pĂŤr tĂŤ pĂŤrligjur mundimin pĂŤr tĂŤ garantuar qĂŤ njĂŤ kopje e licencĂŤs shoqĂŤron pĂŤrherĂŤ software-in.

Për këto programe, ne rekomandojmë Apache License 2.0. Kjo është një licencë e dobët, dorëlëshuar, “pushover” (non-copyleft) software-i, që përmban kushte për të penguar kontribuesit dhe shpërndarësit të padisin dikë për shkelje patentash. Kjo nuk e bën software-in imun ndaj kërcënimesh prej patentash (asnjë licencë software-i s’mund ta arrijë këtë), por u pengon zotëruesve të patentave të ujdisin një “bait and switch”, në të cilin hedhin në qarkullim software sipas kushtesh të lira, mandej u kërkojnë marrësve të pajtohen me terma jo të lirë në një licencë patente.

Mes licencave tĂŤ dobĂŤta (pushover), Apache 2.0 ĂŤshtĂŤ mĂŤ e mira; ndaj nĂŤse do tĂŤ pĂŤrdorni njĂŤ licencĂŤ tĂŤ dobĂŤt, cilado qoftĂŤ arsyeja, rekomandojmĂŤ tĂŤ pĂŤrdorni kĂŤtĂŤ.

Biblioteka

PĂŤr biblioteka, bĂŤjmĂŤ dallimin mes tre lloj rastesh.

Disa biblioteka sendÍrtojnÍ formate tÍ lirÍ tÍ dhÍnash qÍ konkurrojnÍ me formate tÍ kufizuar tÍ dhÍnash, bie fjala, Ogg Vorbis (qÍ konkurron kundÍr audio nÍ format MP3) dhe WebM (qÍ konkurron kundÍr formatit video MPEG-4). Suksesi i formatit tÍ lirÍ lyp tÍ lejohen mjaft programe pronÍsore aplikacionesh tÍ lidhen te kodi pÍr tÍ pÍrdorur formatin. PÍr shembull, donin qÍ lojtÍs jo tÍ lirÍ media, veçanÍrisht pajisje, tÍ pÍrfshinin kodin pÍr Ogg Vorbis, tej MP3.

Në këto raste speciale, nëse synoni të bindni zhvillues aplikacionesh pronësore të përdorin bibliotekën për formatin e lirë, do t’ju duhet ta bëni të lehtë këtë, duke e licencuar bibliotekën nën një licencë të dobët, të tillë si Apache License 2.0.

Por duhet tĂŤ pranojmĂŤ se kjo strategji nuk pati sukses pĂŤr Ogg Vorbis. Edhe pas ndryshimit tĂŤ licencĂŤs sĂŤ tĂŤ drejtave tĂŤ kopjimit pĂŤr tĂŤ lejuar pĂŤrfshirje tĂŤ kollajtĂŤ tĂŤ kodit tĂŤ asaj biblioteke nĂŤ aplikacione pronĂŤsore, zhvilluesit e pronĂŤsorit, nĂŤ pĂŤrgjithĂŤsi, nuk e pĂŤrfshinĂŤ. Sakrifica e bĂŤrĂŤ pĂŤr zgjedhjen e licencĂŤs nĂŤ fund tĂŤ fundit na dha pako gjĂŤ.

Për krejt bibliotekat e tjera rekomandojmë ndonjë lloj copyleft-i. Nëse zhvilluesit përdorin tashmë një bibliotekë alternative të njohur mirë, të hedhur në qarkullim nën një licencë jo të lirë, ose një licence “pushover” dorëlëshuar, atëherë rekomandojmë të përdoret GNU Lesser General Public License (LGPL).

Ndryshe nga rasti i parë, kur biblioteka sendërton një standard sipëror nga pikëpamja etike, këtu, adoptimi në vetvete s’do të arrijë ndonjë objektiv special, ndaj s’ka arsye pse të shmanget tërësisht copyleft-i. Por, nëse u kërkoni zhvilluesve që përdorin bibliotekën tuaj t’i hedhin në qarkullim nën copyleft programet e tyre të plota, ata thjesht do të përdorin një nga alternativat e gatshme dhe as do të shpien më tej kauzën tonë. Licenca The Lesser GPL qe hartuar për të mbushur vendin e zbrazët mes këtyre rasteve, duke u lejuar zhvilluesve të software-it pronësor të përdorin bibliotekën e mbuluar, por duke dhënë një copyleft të dobët, që u lejon përdoruesve liri lidhur me vetë kodin e bibliotekës.

Për biblioteka që furnizojnë lehtësi të specializuara dhe të cilat nuk përballen me konkurrencë të rrënjosur jo copyleft apo jo të lirë, rekomandojmë të përdoret GNU GPL-ja. Për pse-të, lexoni “Pse s’duhet të përdorni Lesser GPL për bibliotekën tuaj të ardhme”.

Software ShĂŤrbyesi

NĂŤse gjasat janĂŤ qĂŤ tĂŤ tjerĂŤt do tĂŤ krijojnĂŤ versione tĂŤ pĂŤrmirĂŤsuar tĂŤ programit tuaj, pĂŤr ta xhiruar nĂŤ shĂŤrbyes dhe pĂŤr tĂŤ mos i dhĂŤnĂŤ versionet e tyre pĂŤr kĂŤdo tjetĂŤr dhe ju jeni tĂŤ shqetĂŤsuar se kjo do ta vĂŤrĂŤ nĂŤ vĂŤshtirĂŤsi versionin tuaj tashmĂŤ tĂŤ hedhur nĂŤ qarkullim, rekomandojmĂŤ GNU Affero General Public License (AGPL). Kushtet e AGPL-sĂŤ janĂŤ thuajse identike me ato tĂŤ GPL-sĂŤ; dallimi i vetĂŤm thelbĂŤsor ĂŤshtĂŤ se ka njĂŤ kusht shtesĂŤ, pĂŤr tĂŤ garantuar qĂŤ njerĂŤzit qĂŤ pĂŤrdorin software-in pĂŤrmes rrjeti tĂŤ jenĂŤ nĂŤ gjendje tĂŤ marrin kodin burim pĂŤr tĂŤ.

Domosdoshmëritë e AGPL-së nuk trajtojnë probleme që mund të dalin për përdorues, kur këta ia besojnë veprimtarinë kompjuterike apo të dhënat e tyre shërbyesit të dikujt tjetër. Për shembull, s’do të ndalin një Shërbim si Zëvendësim Software-i (SaaSS) t’u mohojë përdoruesve lirinë - por shumica e shërbyesve nuk ofrojnë SaaSS. Për më tepër rreth këtyre problemeve, lexoni “Pse Affero GPL-n”.

Dokumentim

Rekomandojmë GNU Free Documentation License (GFDL) për përkujdesore, doracakë referencë dhe të tjera punime dokumentimi. Është një licencë copyleft e fuqishme për punime edukative, shkruar fillimisht për doracakë software-i dhe përfshin kushte që trajton posaçërisht probleme të rëndomta që dalin kur këto punime shpërndahen ose ndryshohen.

Për vepra dokumentimi të shkurtra, dytësore, bie fjala një tabelë për referencë, është më mirë të përdoret licenca GNU all-permissive, ngaqë një kopje e GFDL-së zor se do ta nxinte një tabelë referencë. Mos përdorni CC-BY, ngaqë s’është e përputhshme me GFDL-në.

PĂŤr faqe man, rekomandojmĂŤ GFDL-nĂŤ, nĂŤse faqja ĂŤshtĂŤ e gjatĂŤ dhe licencĂŤn GNU all-permissive, nĂŤse ĂŤshtĂŤ e shkurtĂŤr.

Disa dokumentime përmbajnë kod burim. Për shembull, një doracak për një gjuhë programimi mund të përfshijë shembuj për t’u ndjekur nga lexuesit. Duhet edhe t’i përfshini këto te doracaku nën kushtet e FDL-së, edhe t’i hidhni në qarkullim nën një tjetër licencë që është e përshtatshme për software. Kryerja e kësaj ndihmon të bëhet i lehtë përdorimi i kodit në projekte të tjera. Rekomandojmë që pjesë të vockla kodi t’i kaloni nën përkatësinë publike duke përdorur CC0 dhe të shpërndani pjesë më të mëdha nën të njëjtën licencë që përdor projekti software përkatës.

TĂŤ dhĂŤna tĂŤ tjera pĂŤr programe

Kjo ndarjen diskuton krejt veprat e tjera për përdorim praktik, që mund të përfshini në software. Për t’ju dhënë ca shembuj, këtu përfshihen ikona dhe elementë të tjerë grafikë, funksionalë ose të dobishëm, shkronja dhe të dhëna gjeografike. Mundeni edhe t’i zbatoni për art, por s’do t’ju kritikojnë, nëse nuk e bëni.

Nëse po i krijoni këto vepra posaçërisht për përdorim me një projekt software-i, përgjithësisht rekomandojmë që punën tuaj ta hidhni në qarkullim nën të njëjtën licencë me software-in. S’ka problem se bëhet kështu me licencat që kemi rekomanduar: GPLv3, LGPLv3, AGPLv3 dhe GPLv2, që të tëra, mund të aplikohen mbi çfarëdo lloj punimi - jo thjesht software - mbi të cilin mund të aplikohen të drejta kopjimi dhe që ka një formë të qartë, të parapëlqyer për ndryshim. Përdorimi i të njëjtës licencë si software-i, do të ndihmojë që pajtueshmëria të bëhet më e lehtë për shpërndarësit dhe të shmangen probleme përputhshmërie. Përdorimi i një licence tjetër të lirë mund të jetë i përshtatshëm, nëse jep ndonjë përfitim praktik të dhënë, bie fjala, bashkëpunim më të mirë me të tjerë projekte të lirë.

Nëse punimi juaj nuk po krijohet për përdorim me një projekt të caktuar software-i, ose nëse s’do të ishte e përshtatshme të përdorej e njëjta licencë me projektin, atëherë rekomandojmë vetëm që të zgjidhni një licencë copyleft-i që është e përshtatshme për veprën tuaj. Kemi disa të tilla të radhitura te lista e licencave tona. Nëse asnjë licencë s’duket veçanërisht e përshtatshme, licenca Creative Commons Attribution-ShareAlike përfaqëson një copyleft që mund të përdoret për mjaft lloje të ndryshme veprash.