Özgür Yazılımla 15 Yıl

yazan Richard Stallman

Özgür Yazılım Hareketi’nin ve GNU Projesi’nin başlangıcından bu yana 15 yıldan fazla geçti. Uzun bir yol almışız.

1984’te, modern bir bilgisayarı, sınırlayıcı bir lisans altında edinmeniz gereken özel mülk bir işletim sistemini kurmadan kullanmak olanaksızdı. Kimsenin, yazılımı, bilgisayar kullanıcısı arkadaşlarıyla özgürce paylaşmasına izin verilmezdi ve herhangi biri, yazılımı, kendi gereksinimlerine uyması için güçlükle değiştirebilirdi. Yazılım sahipleri, bizi, birbirimizden ayırmak için duvarlar örmüşlerdi.

GNU Projesi, bĂźtĂźn bunlarÄą değiştirmek için oluşturuldu. Ä°lk hedefi, Unix uyumlu, taşınabilir ve %100 ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm olacak bir işletim sistemi geliştirmekti %95 değil, %99,5 değil; %100%. BĂśylece kullanÄącÄąlar, bĂźtĂźn sistemi yeniden dağıtmak, herhangi bĂślĂźmĂźnĂź değiştirmek ve herhangi bir bĂślĂźmĂźne katkÄąda bulunmak için ĂśzgĂźr olacaklardÄą. Sistemin adÄą, yinelemeli bir kÄąsaltma olan GNU, “GNU Unix Değildir”—bir yandan GNU’ nun farklÄą bir şey olduğunu sĂśylerken, bir yandan da Unix'e saygÄąlarÄąmÄązÄą sunmanÄąn bir yoludur. Teknik açĹdan GNU, Unix'e benzer; ancak Unix'in tersine GNU, kullanÄącÄąlarÄąna ĂśzgĂźrlĂźk verir.

Bu işletim sistemini geliştirmek, yıllarca süren çalışmalar, yüzlerce programcılar gerektirdi. Bazı masraflar, Özgür Yazılım Vakfı ve özgür yazılım şirketleri tarafından karşılandı; çoğu gönüllülerdi. Bazıları ünlü oldu; çoğunluğu, onların kodunu kullanan ya da onların kodu üzerinde çalışan diğer hackerler tarafından, büyük ölçüde meslekleriyle tanınırlar. Hepsi birlikte, bütün insanlık için, bilgisayar ağının gizli gücünün açığa çıkmasına katkıda bulunmuşlardır.

1991’de, Unix benzeri bir sistemin büyük önem taşıyan son bileşeni geliştirildi: Linux, Linus Torvalds tarafından yazılmış özgür çekirdek. Bugün, GNU ve Linux’un birleşimi, dünya çapında milyonlarca kişi tarafından kullanılıyor ve popülerliği büyüyor. Bu ay, GNU/Linux sistemini diğer işletim sistemleri kadar kolay kullanılır hale getireceğini umduğumuz GNU grafik masaüstü GNOME 1.0'ın yayımını duyurduk.

Ancak ĂśzgĂźrlüğümĂźz sonsuza kadar gĂźvence altÄąnda değildir. DĂźnya durağan değil ve bugĂźn ĂśzgĂźrlüğümĂźz var diye, beş yÄąl sonra da ĂśzgĂźrlüğümĂźz olacağına gĂźvenemeyiz. ÖzgĂźr yazÄąlÄąm, zor meydan okumalar ve tehlikelerle yĂźzleşmektedir. ÖzgĂźrlüğümĂźzĂź korumak, tÄąpkÄą ilk aşamada ĂśzgĂźrlüğü elde etmenin gerektirdiği gibi, kararlÄą çabalar gerektirecektir. Bu arada, işletim sistemi yalnÄązca bir başlangĹçtÄąr—şimdi, kullanÄącÄąlarÄąn yapmak istediği bĂźtĂźn iş alanlarÄąnÄą ele alacak ĂśzgĂźr uygulamalar eklemeye gereksinim duyuyoruz.

Gelecekteki yazılarda, özgür yazılım topluluğunun yüzleştiği belli meydan okumaları ve GNU/Linux işletim sistemini etkileyen gelişmelere ek olarak, bilgisayar kullanıcıları açısından özgürlüğü etkileyen diğer sorunları yazacağım.