Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor

yazan Richard Stallman

“ÖzgĂźr yazÄąlÄąm” ve “açĹk kaynak” terimi neredeyse aynÄą program aralığınÄą ifade eder. Ancak bu programlar hakkÄąnda farklÄą değerlere dayalÄą derinden farklÄą şeyler sĂśylĂźyorlar. ÖzgĂźr yazÄąlÄąm hareketi, bilgisayar kullanÄącÄąlarÄą için ĂśzgĂźrlĂźk için kampanyalar; ĂśzgĂźrlĂźk ve adalet için bir harekettir. Aksine açĹk kaynak fikri temel olarak pratik avantajlara değer verir ve ilkeler için kampanya yapmaz. Bu nedenle açĹk kaynak ile aynÄą fikirde değiliz ve bu terimi kullanmÄąyoruz.

Bir yazılımı “özgür” olarak adlandırdığımızda, bunun anlamı yazılımın kullanıcının temel özgürlüklerine saygı duymasıdır: çalıştırma, anlama ve değiştirme, ve kopyaları değişiklik yaparak veya yapmayarak tekrar dağıtma özgürlüğü. Bu bir özgürlük meselesidir, ücret değil, bu yüzden “bedava bira” yerine “konuşma özgürlüğünü” akla getirmek gerekmektedir.

Bu özgürlükler yaşamsal öneme sahiptir. Temeldirler, sadece birey olarak kullanıcının hatırı için değil, ayrıca toplumun hepsi için temeldirler, çünkü sosyal dayanışmayı - paylaşım ve işbirliği - geliştirmektedirler. Kültürümüz ve yaşamsal etkinliklerimiz gittikçe daha fazla sayısallaştıkça daha da önem kazanmaktadır. Sayısal ses, görüntü ve kelimelerin olduğu bir dünyada, özgür yazılım genel olarak özgürlük içi asli hale gelmektedir.

DĂźnyadaki onlarca milyon insan şimdi ĂśzgĂźr yazÄąlÄąmÄą kullanmaktadÄąr; Hindistan ve İspanya'daki bazÄą bĂślgelerindeki okullar öğrencilere ĂśzgĂźr GNU/Linux işletim sistemi kullanmayÄą öğretmektedirler. Bu kullanÄącÄąlarÄąn çoğu, ne yazÄąk ki, bu sistemi geliştirmemizdeki ve ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm topluluğunu inşa etmemizdeki etik nedenleri hiç duymamışlardÄąr, çßnkĂź gĂźnĂźmĂźzde bu sistem ve topluluk çoğunlukla “açĹk kaynak” olarak adlandÄąrÄąlmaktadÄąr, bu kavrama ĂśzgĂźrlüğün zar zor dile getirildiği farklÄą bir felsefe yĂźklenmiştir.

Özgür yazılım hareketi bilgisayar kullanıcılarının özgürlüğü için 1983'ten beri kampanya yürütmektedir. 1984 yılında özgür işletim sistemi GNU'nun geliştirmesini başlattık, böylece kullanıcıların özgürlüğünü engelleyen özgür olmayan işletim sistemlerinden kaçınabilirdik. 1980'lerde, sistemin temel bir çok bileşenini geliştirdik ve GNU Genel Kamu Lisansını (GNU GPL) programın tüm kullanıcılarının özgürlüğünü koruyacak bir lisans olarak tasarladık.

Özgür yazılımın bazı kullanıcı ve geliştiricileri özgür yazılım hareketinin amaçlarına katılmadılar. 1998 yılında, özgür yazılım topluluğunun bir kısmı ayrıldı ve “açık kaynak” ismi üzerine kampanya başlattılar. Bu terim başlangıçta “özgür yazılım” terimindeki yanlış anlamayı önlemek üzere önerilmişti, ancak kısa zamanda özgür yazılım hareketindeki felsefik görüşlerden oldukça farklı görüşlerle ilişkilendirildi.

AçĹk kaynak destekçilerinin bir kÄąsmÄą terimi “özgĂźr yazÄąlÄąm için pazarlama kampanyası” olarak düşündĂź, bu şekilde şirket yĂśneticilerine, duymak istemeyecekleri doğru ve yanlış konularÄąnÄą gĂźndeme getirmeden, yazÄąlÄąm'Äąn pratik yararlarÄąna dikkat çekeceklerdi. Diğer destekçiler ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm hareketinin etik ve sosyal değerlerini açĹkça redettiler. GĂśrüşleri ne olursa olsun, açĹk kaynak için kampanya yĂźrĂźtĂźrken, bu değerleri ne savundular ne de belirttiler. “AçĹk kaynak” terimi kÄąsa sĂźrede sadece pratik değerlere dayanan fikir ve savlarla ilişkili bir hale geldi. Bu pratik değerler arasÄąnda gßçlĂź, gĂźvenilir yazÄąlÄąm yapmak gibi şeyler vardÄą. AçĹk kaynağın çoğu destekçisi bu duruma geldi, ve aynÄą ilişkiyi yaptÄąlar. “AçĹk kaynak” hakkÄąndaki çoğu tartışma doğru veya yanlışa aldÄąrış etmiyor, sadece popĂźlerlik ve başarÄąyÄą Ăśnemsiyor; işte tipik bir Ăśrnek. AçĹk kaynak destekçilerinin az bir kÄąsmÄą bugĂźnlerde ĂśzgĂźrlüğün de sorunun bir parçasÄą olduğunu sĂśylĂźyorlar, ancak bunu ifade etmeyen çoğunluk içerisinde pek gĂśrĂźnĂźr değiller.

İki terim neredeyse yazılımın aynı kategorisini tanımlamaktadır, ancak temel olarak farklı değerleri taban alan farklı görüşlere dayanırlar. Özgür yazılım hareketi için, özgür yazılım etik bir zorunluluktur, çünkü sadece özgür yazılım kullanıcıların özgürlüğüne saygı duyar. Farklı olarak, açık kaynak felsefesi sadece pratik anlamda yazılım nasıl daha “iyi” yapabiliriz konusunu önemser. Özgür olmayan yazılımın eldeki pratik problem için değersiz bir çözüm olduğunu söyler.

Ancak Üzgßr yazĹlĹm hareketi için Üzgßr olmayan yazĹlĹm sosyal bir sorundur ve çÜzßm, onu kullanmayĹ bĹrakĹp Üzgßr yazĹlĹma geçmektir.

“ÖzgĂźr yazÄąlÄąm” “AçĹk kaynak”. Eğer ikisi aynÄą yazÄąlÄąmsa (veya neredeyse aynÄąysa), hangi ismi kullandığımÄązÄąn bir Ăśnemi var mÄądÄąr? Evet, çßnkĂź farklÄą kelimeler farklÄą fikirleri ifade ederler. Başka bir isimdeki bir ĂśzgĂźr program bugĂźn size aynÄą ĂśzgĂźrlüğü verse de, kalÄącÄą bir ĂśzgĂźrlüğün oluşturulmasÄą her şeyin Ăśtesinde Ăśnce tĂźm insanlara ĂśzgĂźrlüğün değerini öğretmeye dayanÄąr. Eğer bunu yapmakta yardÄąmcÄą olmak istiyorsanÄąz, “ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm”dan konuşmak olmazsa olmazdÄąr.

ÖzgĂźr yazÄąlÄąm hareketinde olan bizler açĹk kaynak kampÄąnÄą bir düşman olarak düşünmĂźyoruz; düşman Ăśzel mĂźlk (ĂśzgĂźr olmayan) yazÄąlÄąmdÄąr. Ama biz insanlarÄąn, bizim ĂśzgĂźrlüğün tarafÄąnÄą tuttuğumuzu bilmelerini istiyoruz, bu yĂźzden yanlış bir şekilde açĹk kaynak destekçileri olarak etiketlenmeyi kabul etmiyoruz. Savunduğumuz “açĹk kaynak” değildir ve karşı çĹktığımÄąz “kapalÄą kaynak” değildir. Bunu açĹklığa kavuşturmak için, bu terimleri kullanmaktan kaçĹnÄąyoruz.

Özgür Yazılım ve Açık Kaynak Arasındaki Pratik Farklılıklar

Uygulamada açık kaynak, özgür yazılımınkinden biraz daha gevşek kriterleri ifade ediyor. Bildiğimiz kadarıyla mevcut tüm özgür yazılım kaynak kodları, açık kaynak niteliğindedir. Neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar özgür bir yazılımdır ancak istisnalar da vardır.

İlk olarak bazı açık kaynak lisanslar çok kısıtlayıcı olduğundan özgür lisans olarak nitelendirilmiyorlar. Örneğin; Open Watcom özgür değildir çünkü lisansı değiştirilmiş bir sürüm oluşturulmasına ve özel olarak kullanılmasına izin vermez. Neyse ki birkaç program bu tür lisansları kullanmaktadır.

İkinci olarak, kodun telif hakkı lisansı üzerine eklenen marka gereksinimleri bir programı özgür olmayan kılabilir. Örneğin, Rust derleyici özgür olmayabilir, çünkü marka koşulları değiştirilmiş sürümleri dağıtmayı veya kopyaları satmayı, marka kullanımlarını hepsini tamamen kaldırmadığınız durumda, yasaklıyor. Ancak bunun pratikte ne gerektirdiği açık değil.

ÜçüncĂź olarak, açĹk kaynak kriterleri yalnÄązca kaynak kodunun lisanslanmasÄą ile ilgilidir. Doğrusu, AçĹk Kaynak TanÄąmÄą içerisindeki tĂźm Ăśgeler, kullanÄącÄąlarÄąn yazÄąlÄąmla ne yapma konusunda ĂśzgĂźr olduklarÄąndan ziyade yazÄąlÄąmÄąn kaynak lisansÄąnÄąn koşullarÄą olarak formĂźle ediliyorlar. Bununla birlikte insanlar bir çalıştÄąrÄąlabilir dosyayÄą, kaynak kodu açĹk olduğu için sÄąklÄąkla “açĹk kaynak” olarak tanÄąmlÄąyor. Bu da kaynak kodun açĹk (ve ĂśzgĂźr) ancak çalıştÄąrÄąlabilirin kendisinin ĂśzgĂźr olmadığı çelişkili durumlarda kafa karıştÄąrÄąyor.

Bu çelişkinin çözümü kolay bir örneği, programın kaynak kod copyleft olmayan zayıf özgür lisansa sahipken, çalıştırılabilirin ek özgür olmayan koşullara sahip olması şeklindedir. Çalıştırılabilirlerin, yayınlanan kaynaklara tam denk geldiğini varsayarsak (böyle olabilir de olmayabilir de), kullanıcılar kaynak kodu derleyip özgür çalıştırılabilirler dağıtabilirler. Bu da bu durumun önemsizliğini gösteriyor, kritik bir sorun oluşturmuyor.

ÇözĂźlmesi zor olan durum zararlÄą ve Ăśnemli. Bilgisayar içeren birçok ĂźrĂźn, kullanÄącÄąlarÄąn farklÄą çalıştÄąrÄąlabilir dosyalarÄą yĂźklemelerini engellemek için çalıştÄąrÄąlabilir programlarÄąndaki imzalarÄą kontrol eder; yalnÄązca bir ayrÄącalÄąklÄą şirket, aygÄątta çalışabilen veya tĂźm Ăśzelliklerine erişebilen çalıştÄąrÄąlabilir dosyalar yapabilir. Bu aygÄątlara “tiranlar” diyoruz ve uygulamaya da, bunu ilk gĂśrdüğümĂźz ĂźrĂźnden (Tivo) dolayÄą “tivoizasyon” deniliyor. ÇalıştÄąrÄąlabilir dosya; ĂśzgĂźr kaynak kodundan oluşturulmuş olsa ve gĂśrĂźnüşte ĂśzgĂźr bir lisansa sahip olsa bile, kullanÄącÄąlar değiştirilmiş sĂźrĂźmlerini çalıştÄąramazlar, bĂśylece çalıştÄąrÄąlabilir dosya fiilen ĂśzgĂźr değildir.

Birçok Android ĂźrĂźnĂź, kaynak kodu GNU GPL versiyon 2 altÄąnda olsa bile Linux'un ĂśzgĂźr olmayan tivolaşmış çalıştÄąrÄąlabilir dosyalarÄąnÄą içerir. (Bu uygulamayÄą engellemek için GNU GPL sĂźrĂźm 3'Ăź tasarladÄąk; Linux'un bu lisansÄą benimsememesi çok kĂśtĂź.) Bu, açĹk kaynak ve ĂśzgĂźr olan kaynak kodundan oluşturulan çalıştÄąrÄąlabilirler sÄąklÄąkla “açĹk kaynak” olarak adlandÄąrÄąlÄąyorlar ama ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm değiller.

“Özgür Yazılım” ve “Açık Kaynak” İle İlgili Başlıca Yanlış Anlamalar

“Özgür yazılım” terimi yanlış anlamaya açıktır (Ç.N.: İngilizce'si “free software” için geçerlidir bu yanlış anlama): istenmeyen bir anlam “ücretsiz bir şekilde edinebildiğiniz yazılım” terime uyduğu gibi, ayrıca istenen anlam “kullanıcılara belirli özgürlükleri sağlayan yazılım” anlamını da vermektedir. Bu sorunu özgür yazılımın tanımını yayınlayarak, ve “bedava bira değil, özgür konuşmayı düşünün” ifadesiyle ele alıyoruz. Bu mükemmel çözüm değildir, sorunu tamamen çözemez. Kafa karıştırmayan ve doğru bir terim daha iyi olurdu, eğer başka bir problem yaratmıyorsa.

Maalesef, İngilizce'deki tüm alternatiflerin kendine özgü sorunları var. İnsanlar tarafından önerilen bir çok kelimeye baktık, ama hiçbiri çok açık bir şekilde değiştirmenin doğru bir fikir olacağı kadar “doğru” değildi. (Örneğin, bazı kapsamlarda Fransızca ve İspanyolca “libre” işe yaramaktadır, ama Hindistan'daki insanlar bu kelimeyi hiç anlamamaktadır.) “Özgür yazılım”la değiştirmek üzere önerilen her kelime bir çeşit anlamsal soruna sahip - bunların içerisinde “açık kaynak yazılım”da var.

Açık kaynak yazılımın resmi tanımı (Açık Kaynak Oluşumu tarafından yayınlanmıştır ve buraya alıntılamak için oldukça uzundur) bizim özgür yazılım ölçütlerimizden dolaylı olarak türetilmiştir. Aynı değildir; bazı açılardan daha gevşektir. Bununla beraber, pratikte bizim tanımımıza oldukça yakındır.

Ancak, “açĹk kaynak yazÄąlÄąm” ifadesinin açĹk anlamÄą “kaynak koda bakabilirsiniz”. Zaten çoğu insan bu şekilde yanlış anlÄąyor. (Bu anlam için açĹk olan ifade “kod mevcuttur” şeklindedir). Bu Ăślçßt ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm tanÄąmÄąna gĂśre oldukça zayÄąftÄąr, ayrÄąca açĹk kaynağın resmi tanÄąmÄąna gĂśre de çok zayÄąftÄąr. ÖzgĂźr veya açĹk kaynak olmayan bir çok programÄą da içerir.

Neden insanlar bu şekilde yanlış anlÄąyor? ÇünkĂź “açĹk kaynak” kelimelerinin doğal anlamÄą budur. Ancak açĹk kaynağın savunduğu kavram, ĂśzgĂźr yazÄąlÄąmÄąn bir tĂźrĂź için rağbet gĂśren başka bir isimdir.

“AçĹk kaynak”Äąn bu açĹk anlamÄą, savunulan anlam olmadığına gĂśre, çoğu insanÄąn terimi yanlış anladığı sonucuna varabiliriz. Yazar Neal Stephenson'a gĂśre “Linux ‘açĹk kaynak’ yazÄąlÄąmdÄąr basitçe şu anlama gelir herkes kaynak kod dosyalarÄąnÄąn kopyalarÄąnÄą alabilir” Bilinçli bir şekilde “resmi” tanÄąmÄą redettiğini veya şüphelendiğini düşünmĂźyorum. Bence basitçe İngilizce dilinin alışkanlÄąklarÄąnÄą uygulayarak terim için bir anlam ortaya çĹkardÄą. Kansas eyaleti benzer bir tanÄąm yayÄąnlamıştÄąr: “AçĹk kaynak yazÄąlÄąm (OSS) kullanÄąn. OSS kaynak kodu ĂśzgĂźrce ve kamusal olarak elde edilebilir, her ne kadar bazÄą lisans anlaşmalarÄąna bağlÄą olarak kod ile yapabildikleriniz değişiklik gĂśsterse de.”

New York Times özel mülk yazılım geliştiricilerin on yıllardır uyguladığı kullanıcı beta testlerini (bazı kullanıcıların yazılımların ön sürümlerini denemesi ve güvenilir geri bildirimler vermesi) kastederek terimin anlamını esnekleştiren bir makale yayınlamıştır.

Terim ayrÄąca patentsiz yayÄąnlanan teçhizat tasarÄąmlarÄąnÄą da içerecek şekilde esnetilmiştir . Patentsiz teçhizat tasarÄąlarÄą ĂśvgĂźye değer toplumsal katkÄąlar olabilir, ancak “kaynak koduyla” bir ilgileri yok.

Açık kaynak destekçileri bu durumla resmi tanımlarını işaret ederek başa çıkmaya çalışmaktadır, ancak bu düzeltici yaklaşım onlar için bize göre daha az etkilidir. “Özgür yazılım” terimi (çn. İngilizcesi - “free software” Türkçe'de tek bir anlamı vardır) iki doğal anlama sahiptir, bu anlamlardan biri istenilen anlamdır, böylece eğer bir kişi “özgür konuşma, bedava bira değil” fikrini edindiğinde bir daha yanlış anlamayacaktır. Ancak “açık kaynak” terimi bir doğal anlama sahiptir, bu anlam destekçilerinin istediği anlamdan farklıdır. Bu yüzden resmi tanımı açıklamanın ve doğrulamanın kısa bir yolu yoktur. Bu karmaşayı daha da kötüleştirmektedir.

“AçĹk kaynak” teriminin bir başka yanlış anlaşılmasÄą “GNU GPL kullanmÄąyor” anlamÄąna geldiği fikridir. Bu “ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm GPL ile kapsanmış yazÄąlÄąm anlamÄąna gelir” yanlış anlaşılmasÄąyla birlikte gĂśrĂźnme eğilimine sahiptir. Bunlar eşit derecede hatalÄądÄąr, çßnkĂź GNU GPL açĹk kaynak lisans olarak kabul edilmektedir, ve çoğu açĹk kaynak lisansÄą ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm lisansÄą olarak nitelendirilmektedir. GNU GPL dışında Birçok ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm lisansÄą da vardÄąr.

“AçĹk kaynak” terimi herhangi bir kaynak kodun olmadığı ve yazÄąlÄąm lisanslamaya ilgisi olmayan yĂśnetim, eğitim ve bilim gibi diğer faaliyetlere uygulanarak da esnetildi. Bu faaliyetlerin tek ortak noktasÄą bir şekilde insanlarÄą katkÄą sunmaya davet etmesi. Terimi o kadar esnettiler ki yalnÄązca “katÄąlÄąmcÄą” veya “şeffaf” veya bundan daha azÄą anlamÄąna gelir oldu. Daha da kĂśtĂźsĂź, anlamsÄąz bir moda sĂśzcĂźk haline geldi.

FarklÄą Değerler Benzer Sonuçlara GĂśtĂźrebilir—Ama Her Zaman Değil

1960’lardaki radikal gruplar siyasal ayrışmalara itibar kazandırdılar; siyasal yapılır bölünüyordu çünkü stratejilerinin ayrıntılarında anlaşamıyorlardı ve ardından benzer temel hedef ve değerlere sahip olsalar da iki kardeş grup birbirini düşman olarak görüyorlardı. Sağ kanat bunu tüm solu eleştirmek için kullandı.

Bazıları özgür yazılım hareketini, açık kaynak ile anlaşmazlığını radikal grupların anlaşmazlığıyla karşılaştırma üzerinden kötülemeye çalışır. Tersine de sahipler. Biz açık kaynak kampıyla temel hedef ve değerlerden dolayı anlaşamıyoruz, ancak onların ve bizim bakış açımız çoğu durumda aynı pratik davranışa yol açmaktadır - özgür yazılım geliştirmek gibi.

Sonuç olarak, özgür yazılım hareketinden ve açık kaynak kampından insanlar yazılım geliştirme gibi pratik projeler üzerinde sıkça birlikte çalışmaktadırlar. Bu kadar farklı felsefik görüşlerin farklı insanları aynı projelere katkı sağlamaya güdülemesi dikkate değerdir. Bununla beraber, temel olarak farklı bakış açılarının tamamen farklı eylemlerle sonuçlandığı durumlar da vardır.

Açık kaynak fikri, kullanıcıların yazılımı daha güçlü ve güvenilir yapmak üzere değiştirmesi ve tekrar dağıtmasına izin verilmesidir. Ancak bu garanti edilmemektedir. Özel mülk yazılım geliştiricilerinin yeteneksiz olması gerekmez. Bazen onlar da güçlü ve güvenilir program üretebilirler, program kullanıcıların özgürlüğüne saygı göstermese de. Özgür yazılım aktivistleri ve açık kaynak heveslileri bu duruma oldukça farklı tepki gösterecektir.

Salt açık kaynak heveslisi, özgür yazılım düşüncelerinden hiç etkilenmemiş olan biri, “Bizim geliştirme modelimizi kullanmadan bu çok iyi çalışan programı yapabildiğinize şaşırdım. Bir kopya edinebilir miyim?” diyecektir. Bu tutum özgürlüğümüzü ortadan kaldıran tasarıları ödüllendirip, özgürlüğün kaybına neden olacaktır.

ÖzgĂźr yazÄąlÄąm aktivisti ise “ProgramÄąnÄąz oldukça ilgi çekici, ancak ĂśzgĂźrlüğü daha fazla Ăśnemsiyorum. Bu yĂźzden programÄąnÄązÄą reddediyorum. Bunun yerine ĂśzgĂźr bir alternatifin geliştirildiği bir projeyi destekleyeceğim.“ Eğer ĂśzgĂźrlüğümĂźze değer veriyorsak, onu korumak ve savunmak için eylemeye geçeriz.

Gßçlß, Gßvenilir YazĹlĹm KÜtß Olabilir

Yazılımın güçlü ve güvenilir olmasını istememizin ana fikri yazılımın kullanıcılara hizmet ettiği varsayımından gelir. Eğer güçlü ve güvenilir ise, kullanıcılara daha iyi hizmet edecektir.

Ama eğer özgürlüklerine saygı duyuyorsa o zaman yazılım kullanıcılara hizmet ediyordur. Eğer yazılım kullanıcıları üzerine zincir koymak üzere tasarlandıysa ne olacaktır? Bu durumda güçlülük zincirlerin daha iyi kısıtladığı, güvenilirlik ise çıkarılmasının zorlaştığı anlamına gelecektir. Kullanıcıları gözetlemek, kullanıcıları sınırlamak, arka kapılar, ve dayatılmış yükseltmeler gibi kötü niyetli özellikler özel mülk yazılımlarda oldukça yaygındır, ve bazı açık kaynak destekçileri bu özellikleri açık kaynak programlarda da gerçekleştirmek istemektedir.

Film ve kayıt şirketlerinin baskısı altında, bireyler için yazılımlar gün geçtikçe artan şekilde kullanıcıları kısıtlamak üzere tasarlanmaktadır. Bu kötü niyetli özellik “Sayısal Kısıtlamalar Yönetimi - Digital Restrictions Management (DRM)” (DefectiveByDesign.org adresini ziyaret edin) olarak bilinmektedir ve bu özellik özgür yazılımın sağlamak istediği özgürlük ruhunun antitezidir. Sadece ruhun değil: DRM'in hedefi özgürlüğünü ayaklar altına almak olduğundan, DRM geliştiricileri DRM gerçekleştiren yazılımı değiştirmenizi oldukça zorlaştırmakta, imkansızlaştırmakta ve hatta yasadışı hale getirmektedir.

Yine de bazı açık kaynak destekçileri “açık kaynak DRM” yazılım önermişlerdir. Fikirleri şudur eğer şifrelenmiş ortama erişiminizi kısıtlamak üzere tasarlanmış programların kaynak kodunu yayınlayarak ve diğerlerinin onu değiştirmesini sağlayarak, sizin gibi kullanıcıları kısıtlamak üzere çok daha güçlü ve güvenilir bir yazılım üreteceklerdir. Bu yazılım daha sonra size değiştirme izni vermeyen aygıtlar üzerinde ulaştırılacak.

Yazılım açık kaynak olabilir, ve açık kaynak geliştirme modelini kullanabilir, ancak onu çalıştıran kullanıcının özgürlüğüne saygı duymadığı için özgür yazılım olmayacaktır. Eğer açık kaynak geliştirme modeli bu yazılımı sizi kısıtlamakta daha güçlü ve güvenilir yapmakta başarılı olursa, bu herşeyi daha da kötüleştirecektir.

Özgürlük Korkusu

Özgür yazılım hareketinden koparak açık kaynak kampını oluşturanlar için başlangıçtaki ana güdü özgür yazılımın etik fikirlerinin bazılarını sıkıntılı bir duruma sokmasıdır. Bu doğrudur: özgürlük gibi etik konuları ileri sürmek, sorumluluklardan ve yarardan bahsetmek, insanlardan normalde yok sayacakları, davranışları etik mi gibi, şeyler hakkında düşünmelerini istemektir. Bu bir rahatsızlığı ortaya çıkarabilir, ve bazı insanlar basitçe zihinlerini buna kapatabilirler. Ancak bu durum bizim bu konular hakkında konuşmayı bırakmamızı gerektirmez.

Bu, her nasılsa, açık kaynak liderlerinin yapmaya karar verdiği şeydir. Etik ve özgürlük hakkında sessiz kalarak, ve bazı özgür yazılımların sadece anlık pratik yararlarından bahsederek yazılımı bazı kullanıcılara, özellikle işletmelere, daha kolay “sattıklarını” farkettiler.

AçĹk kaynak taraftarlarÄą bundan daha derin bir konu hakkÄąnda konuşmaya başladÄąklarÄąnda, bu genellikle kaynak kodun insanlığa “armağan” edilmesi oluyor. Bunu, etik bir gereklilik Ăśtesinde, Ăśzel bir iyilik olarak sunmak, Ăśzel mĂźlkiyet kaynak kod dağıtÄąmÄąnÄą etik olarak meşru olarak varsayar.

Bu yöntem etkili olduğunu kanıtladı, kendi şartlarıyla. Açık kaynak söylemi çoğu işletmeyi ve bireyi özgür yazılım kullanmak ve hatta geliştirmek yönünde ikna etti, bu da topluluğumuzun genişlemesine katkı sağladı -ama sadece yüzeysel, pratik seviyede. Açık kaynak felsefesi, tamamen salt pratik değerleriyle, özgür yazılımın daha derin anlaşılmasını engellemektedir; bir çok insanı topluluğumuza getirmektedir, ama onlara savunmayı öğretmemektedir. Bu iyidir, gidebildiği kadar, ama özgürlüğün güvenliğini sağlamak için yeterli değildir. Kullanıcıları özgür yazılıma çekmek, kendi özgürlüklerini savunacak şekle kavuşturacak yolun sadece bir parçasıdır.

Yakın zamanda veya daha sonra bu kullanıcılar bazı pratik avantajlar için özel mülk yazılım kullanmayı ikna edilecektir. Sayısız firma bu tarz cazibeler sunmaktadır, hatta bazıları bedava kopyalar da sunmaktadır. Kullanıcı neden reddetsin? Sadece eğer özgür yazılımın kendisine sağladığı özgürlüğe değer vermeyi öğrendiyse, belirli bir özgür yazılımın kendisine sağladığı teknik ve pratik kolaylıktan ziyade özgürlüğe değer verdiği için. Bu fikri yaymak için, özgürlük hakkında konuşmalıyız. Belli bir miktarda işletmelere yönelik “sessiz kalma” yaklaşımı topluluk için yararlı olabilir, ama eğer özgürlük sevgisinin bir ayrıksılık olarak görülmesi yaygınlaşırsa tehlikelidir.

Tam olarak bu tehlikeli durumdayÄąz. ÖzgĂźr yazÄąlÄąmla uğraşan çoğu insan, Ăśzellikle de dağıtÄąmcÄąlar, ĂśzgĂźrlĂźk hakkÄąnda oldukça az konuşuyorlar, çßnkĂź genellikle “ticari anlamda daha kabul edilebilir” olma arayışındalar. Neredeyse bĂźtĂźn GNU/Linux işletim sistemi dağıtÄąmlarÄą temel ĂśzgĂźr sisteme Ăśzel mĂźlk paketler ekliyor ve kullanÄącÄąlarÄąnÄąn bunu bir kusur değil de avantaj olarak değerlendirmesini istiyor.

Özel mülk eklenti yazılım ve kısımsal olarak özgür olmayan GNU/Linux dağıtımları verimli bir zemin bulmuşlardır, çünkü topluluğumuzun büyük bir kısmı yazılımlarıyla ilgili özgürlük konusunda ısrarcı değildir. Bu bir rastlantı değildir. Çoğu GNU/Linux kullanıcısı sistemle “açık kaynak” tartışmasıyla tanışmaktadır, bu tartışmada özgürlük bir amaç olarak anlatılmamaktadır. Pratikler özgürlüğü desteklememekte ve özgürlüğün hakkında konuşup elden ele geçmesine neden olmamaktadır. Bu eğilimi aşmak için, özgürlük hakkında daha az değil, daha fazla konuşmamız gerekli.

“FLOSS” ve “FOSS”

“FLOSS” ve “FOSS” terimleri; ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm ve açĹk kaynak arasÄąnda nĂśtr olmak için kullanÄąlÄąr. TarafsÄązlÄąk sizin hedefiniz ise “FLOSS” ikisinin de iyisidir çßnkĂź gerçekten tarafsÄąz. Fakat ĂśzgĂźrlĂźk için ayağa kalkmak istiyorsan nĂśtr bir terim kullanmak bu şekilde olmaz. ÖzgĂźrlĂźk için ayağa kalkmak, insanlara ĂśzgĂźrlüğü desteklediğinizi gĂśstermeyi gerektirir.

Tßketici Bilinci İçin Rakipler

“ÖzgĂźr” ve “açĹk” tĂźketici bilinci için rakiptir. “ÖzgĂźr yazÄąlÄąm” ve “açĹk kaynak” farklÄą fikirler ancak çoğu insanÄąn yazÄąlÄąma bakmasÄąyla aynÄą kavramsal alan için rekabet ediyorlar. İnsanlar “açĹk kaynak” sĂśyleme ve düşünme alışkanlığı kazandÄąklarÄąnda bu, ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm hareketinin felsefesini kavrama ve onun hakkÄąnda düşünmelerine engel teşkil eder. Bizi ve yazÄąlÄąmÄąmÄązÄą “açĹk” kelimesiyle ilişkilendirmeye zaten gelmişlerse başka bir şeye dayandığımÄązÄą fark etmeden Ăśnce onlarÄą entelektĂźel olarak şok etmemiz gerekebilir. “AçĹk” kelimesini destekleyen herhangi bir faaliyet, ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm hareketi fikirlerini gizleyen perdeyi genişletme eğilimindedir.

Bu nedenle ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm aktivistlerinin kendisini “açĹk” olarak nitelendiren bir etkinlik Ăźzerinde çalışmayÄą reddetmeleri Ăśnerilir. Faaliyet kendi içinde iyi olsa bile yaptığınÄąz her katkÄą açĹk kaynak fikrini destekleyerek tarafÄąnÄąza biraz zarar verir. Kendilerini “free” ya da “libre” olarak adlandÄąran birçok iyi aktivite var. Bu projelere yapÄąlan her katkÄą, bir yandan da biraz ekstra fayda sağlÄąyor. AralarÄąndan seçim yapabileceğiniz pek çok faydalÄą projeyle neden fazladan iyi olanÄą seçmiyorsunuz?

Sonuç

AçĹk kaynak savunucularÄą yeni kullanÄącÄąlarÄą topluluğa çektikçe, biz ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm aktivistleri ĂśzgĂźrlĂźk konusunu onlarÄąn dikkatine çekme gĂśrevini Ăźstlenmeliyiz. her zamankinden daha fazla ve daha yĂźksek sesle “bu ĂśzgĂźr yazÄąlÄąmdÄąr ve size ĂśzgĂźrlĂźk sağlar!” diye sĂśylememiz gerekiyor. Her “açĹk kaynak” yerine “ĂśzgĂźr yazÄąlÄąm” dediğinizde mĂźcadelemize yardÄąmcÄą olmuş olursunuz.

Notlar