Πόση επιτήρηση[1] μπορεί να αντέξει η Δημοκρατία;

από τον Richard Stallman
Καρτούν ενός σκύλου, που αναρωτιέται για τις τρεις διαφημίσεις που
ξεπετάχτηκαν στην οθόνη του υπολογιστή του...

“Πως βρήκαν ότι είμαι ένα σκυλί;”

Χάρη στις αποκαλύψεις του Edward Snowden, γνωρίζουμε ότι το τρέχον επίπεδο γενικής επιτήρησης στην κοινωνία είναι ασύμβατο με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Περιμένοντας ότι κάθε ενέργεια θα σημειωθεί κάνει τους ανθρώπους να λογοκρίνουν και να περιορίζουν τους εαυτούς τους. Οι επανειλημμένες παρενοχλήσεις και διώξεις των αντιφρονούντων, των πληροφοριοδοτών, και των δημοσιογράφων στις ΗΠΑ και αλλού, παρέχει επιβεβαίωση. Πρέπει να μειώσουμε το επίπεδο της γενικής επιτήρησης, αλλά μέχρι ποιο σημείο; Που ακριβώς είναι το μέγιστο ανεκτό επίπεδο επιτήρησης, το οποίο πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα ξεπεραστεί; Είναι το επίπεδο πέραν του οποίου η επιτήρηση αρχίζει να παρεμβαίνει στη λειτουργία της δημοκρατίας, ως προς το ότι οι πληροφοριοδότες (σαν τον Snowden) είναι πιθανό να συλληφθούν.

Αντιμέτωποι με την μυστικότητα της κυβέρνησης, εμείς ο λαός εξαρτόμαστε από τους πληροφοριοδότες να μας πούνε τι κάνει το κράτος. (Το θυμηθήκαμε αυτό το 2019 καθώς διάφοροι πληροφοριοδότες έδωσαν στο κοινό διαδοχικές πληροφορίες σχετικά με την απόπειρα του Τραμπ να ρίξει τον πρόεδρο της Ουκρανίας.) Ωστόσο, η σημερινή επιτήρηση τρομάζει τους πληροφοριοδότες, πράγμα που σημαίνει ότι είναι υπερβολική. Για να ανακτήσουμε τον δημοκρατικό έλεγχο επί του κράτους, πρέπει να μειώσουμε την επιτήρηση σε σημείο που οι πληροφοριοδότες να ξέρουν πως είναι ασφαλείς.

Η χρήση ελεύθερου/libre λογισμικού, όπως υποστήριζα από το 1983, είναι το πρώτο βήμα για να αναλάβουμε τον έλεγχο της ψηφιακής μας ζωής, και αυτό περιλαμβάνει την πρόληψη της επιτήρησης. Δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε το μη-ελεύθερο λογισμικό· η NSA χρησιμοποιεί αλλά ακόμη και δημιουργεί αδυναμίες ασφαλείας στο μη-ελεύθερο λογισμικό για να εισβάλει στους υπολογιστές και στους δρομολογητές μας. Το ελεύθερο λογισμικό μάς δίνει τον έλεγχο των υπολογιστών μας, αλλά αυτό δεν θα προστατεύσει την ιδιωτικότητά μας μόλις πατήσουμε πόδι στο Διαδίκτυο.

Καταρτίζεται δικομματική νομοθεσία για τον “περιορισμό της ισχύος της οικιακής επιτήρησης” στις Η.Π.Α., αλλά βασίζεται στον περιορισμό της χρήσης εκ μέρους της κυβέρνησης των ψηφιακών μας φακέλων. Αυτό δεν θα επαρκέσει για να προστατεύσει τους πληροφοριοδότες, αν η “σύλληψη του πληροφοριοδότη” συνιστά λόγο για πρόσβαση επαρκή για την ταυτοποίησή του/της. Πρέπει να πάμε παραπέρα.


Πίνακας περιεχομένων


Το ανώτερο όριο στην επιτήρηση σε μια δημοκρατία

Αν οι πληροφοριοδότες δεν τολμούν να αποκαλύπτουν εγκλήματα και ψέμματα, τότε χάνουμε το τελευταίο κομματάκι αποτελεσματικού ελέγχου επί της κυβέρνησής μας και των θεσμών μας. Για τον λόγο αυτό, η επιτήρηση που δίνει τη δυνατότητα στο κράτος να μπορεί να βρίσκει ποιος μίλησε με ένα δημοσιογράφο, αποτελεί υπερβολική επιτήρηση—πάρα πολλή για να την αντέξει η δημοκρατία.

Ένας ανώνυμος αξιωματούχος της κυβέρνησης των Η.Π.Α. είπε απροκάλυπτα σε δημοσιογράφους το 2011 ότι οι Η.Π.Α. δεν θα κλητεύουν επί ποινή τους δημοσιογράφους, διότι “Εμείς γνωρίζουμε σε ποιούς μιλάτε.” Μερικές φορές οι καταγραφές των τηλεφωνικών κλήσεων των δημοσιογράφων κλητεύονται για να βρεθεί αυτό, αλλά ο Snowden μας έδειξε ότι στην πράξη αυτοί κλητεύουν όλες τις καταγραφές τηλεφωνικών κλήσεων του καθενός μέσα στις Η.Π.Α., συνεχώς, από την Verizon καθώς και από άλλες εταιρείες επίσης.

Οι δραστηριότητες της αντιπολίτευσης και των αντιφρονούντων χρειάζονται να κρατούν μυστικά από κράτη που είναι πρόθυμα να παίξουν βρώμικα κόλπα επάνω τους. Η Αμερικανική Ένωση Αστικών Ελευθεριών (ACLU) απέδειξε τις συστηματικές πρακτικές της Αμερικανικής κυβέρνησης να διεισδύει σε ειρηνικές ομάδες αντιφρονούντων με το πρόσχημα ότι ίσως υπάρχουν τρομοκράτες ανάμεσά τους. Το σημείο στο οποίο η επιτήρηση είναι υπερβολική, είναι το σημείο στο οποίο το κράτος μπορεί να βρει ποιος μίλησε σε ένα γνωστό δημοσιογράφο ή σε ένα γνωστό αντιφρονούντα.

Η πληροφορία, άπαξ και συλλεχθεί, θα χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά

Όταν οι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι το επίπεδο γενικής επιτήρησης είναι πολύ υψηλό, η πρώτη απάντηση είναι να προταθούν όρια για την πρόσβαση στα συσσωρευμένα δεδομένα. Αυτό ακούγεται ωραίο, αλλά δεν θα λύσει το πρόβλημα, ούτε κατ' ιδέαν, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση υπακούει τους κανόνες. (Η NSA παραπλάνησε το δικαστήριο του νόμου FISA, το οποίο είπε ότι αδυνατούσε να καταστήσει υπεύθυνη την NSA.) Η υποψία και μόνον εγκλήματος θα συνιστά επαρκή αιτία για πρόσβαση, οπότε άπαξ κι ένας πληροφοριοδότης κατηγορηθεί για “κατασκοπεία,” ο εντοπισμός του “κατασκόπου” θα προσφέρει μια δικαιολογία για πρόσβαση στο συσσωρευμένο υλικό.

Στην πράξη, δεν μπορούμε να περιμένουμε από τις κυβερνητικές υπηρεσίες ακόμη και το να επινοήσουν δικαιολογίες για να ικανοποιήσουν τους κανόνες χρήσης των δεδομένων επιτήρησης—διότι οι υπηρεσίες των ΗΠΑ ήδη λένε ψέματα για να συγκαλύψουν την αθέτηση των κανόνων. Αυτοί οι κανόνες δεν δεν προορίζονται σοβαρά να υπακούονται· περισσότερο, είναι ένα παραμύθι που μπορούμε να πιστέψουμε αν θέλουμε.

Επιπλέον, το προσωπικό που απασχολείται με την κρατική επιτήρηση θα καταχραστεί τα δεδομένα ακόμη και για προσωπικούς λόγους. Μερικοί πράκτορες της NSA χρησιμοποίησαν συστήματα επιτήρησης των Η.Π.Α. για να παρακολουθήσουν τους εραστές τους—παλιούς, τωρινούς, ή επιθυμητούς—σε μια πρακτική που αποκλήθηκε “LOVEINT.” Η NSA λέει πως συνέλαβε και τιμώρησε παραβάτες μερικές φορές· δε μπορούμε να ξέρουμε πόσες άλλες φορές απλώς δεν τους έπιασαν. Αυτά τα φαινόμενα, όμως, δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσουν, διότι οι αστυνομικοί εδώ και καιρό χρησιμοποιούσαν τη δυνατότητα πρόσβασης που έχουν στα στοιχεία του διπλώματος οδήγησης για να εντοπίσουν κάποιον/κάποια που απλώς έβρισκαν ελκυστικό/ή, μια πρακτική που είναι γνωστή ως “έλεγχος μιας πινακίδας κυκλοφορίας, για να βγει ένα ραντεβού.” Η πρακτική αυτή έχει επεκταθεί με τα νέα ψηφιακά συστήματα. Το 2016, ένας εισαγγελέας κατηγορήθηκε ότι πλαστογραφούσε υπογραφές δικαστών για να λάβει έγκριση να καταγράψει τις συνομιλίες κάποιας/ου που ήταν το αντικείμενο μιας ρομαντικής εμμονής. Το AP γνωρίζει για πολλές άλλες περιπτώσεις στις Η.Π.Α..

Τα δεδομένα επιτήρησης θα χρησιμοποιούνται πάντοτε και για άλλους σκοπούς, ακόμη και αν κάτι τέτοιο απαγορεύεται. Άπαξ και τα δεδομένα συσσωρευθούν και το κράτος έχει την δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά, μπορεί να τα καταχραστεί με πολύ επίφοβους τρόπους, όπως δείχνουν και τα παραδείγματα από την Ευρώπη, αλλά και από τις ΗΠΑ , και πιο πρόσφατα την Τουρκία. (Η σύγχυση της Τουρκίας σχετικά με το ποιος είχε πραγματικά χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα Bylock απλώς επιδείνωσε τη βασική σκόπιμη αδικία της αυθαίρετης τιμωρίας ανθρώπων επειδή το είχαν χρησιμοποιήσει.)

Μπορεί να αισθάνεστε ότι η κυβέρνησή σας δεν θα χρησιμοποιήσει τα προσωπικά σας δεδομένα για καταστολή, αλλά δεν μπορείτε να βασίζεστε σε αυτή την αίσθηση, επειδή οι κυβερνήσεις αλλάζουν. Από το 2021, πολλά φαινομενικά δημοκρατικά κράτη κυβερνώνται από ανθρώπους με αυταρχικές τάσεις, και οι Ταλιμπάν έχουν αναλάβει τα συστήματα βιομετρικής ταυτοποίησης του Αφγανιστάν, τα οποία εγκαταστάθηκαν με την υποκίνηση των ΗΠΑ. Το Ηνωμένο Βασίλειο επεξεργάζεται ένα νόμο να καταστέλει μη-βίαιες διαδηλώσεις που θα μπορούσαν να περιγραφούν ως προκαλούσες “σοβαρή διαταραχή.” Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να καταστούν μόνιμα κατασταλτικές το 2025, από όσα ξέρουμε.

Τα προσωπικά δεδομένα που συλλέγονται από το κράτος είναι επίσης πιθανό να συλλεχθούν από εξωτερικούς εισβολείς που σπάνε την ασφάλεια των διακομιστών, ακόμη και από εισβολείς που εργάζονται για εχθρικά κράτη.

Οι κυβερνήσεις μπορούν εύκολα να χρησιμοποιήσουν δυνατότητες μαζικής επιτήρησης για να ανατρέψουν απευθείας τη δημοκρατία.

Η προσβάσιμη στο κράτος καθολική επιτήρηση επιτρέπει στο κράτος να διοργανώνει μια μαζική εκστρατεία αλίευσης δεδομένων ενάντια σε οποιοδήποτε πρόσωπο. Για να κάνουμε ασφαλή τη δημοσιογραφία και την δημοκρατία, πρέπει να περιορίσουμε τη συσσώρευση δεδομένων που είναι εύκολα προσβάσιμα από το κράτος.

Η στιβαρή προστασία για ιδιωτικότητα πρέπει να περιορίζει την τεχνολογία συλλογής δεδομένων

Το Electronic Frontier Foundation και άλλες οργανώσεις, προτείνουν ένα σύνολο νομικών αρχών, σχεδιασμένων για να παρεμποδίσουν τις καταχρήσεις της μαζικής επιτήρησης. Αυτές οι αρχές περιλαμβάνουν, ως κρίσιμο στοιχείο, ρητή νομική προστασία για τους πληροφοριοδότες· κατά συνέπεια, θα ήταν κατάλληλες για την προστασία των δημοκρατικών ελευθεριών—αν υιοθετηθούν πλήρως και επιβληθούν για πάντα χωρίς εξαιρέσεις.

Πάντως, τέτοιου είδους νομικές προστασίες είναι αβέβαιες: όπως μας δείχνει και η πρόσφατη ιστορία, μπορούν να ανακληθούν (όπως συνέβη με την πράξη προσθήκης στο νόμο FISA), να τεθούν σε αναστολή, ή ακόμη και να αγνοηθούν.

Εν τω μεταξύ, οι δημαγωγοί θα επικαλούνται τις συνηθισμένες δικαιολογίες ως λόγο για καθολική επιτήρηση· οποιαδήποτε τρομοκρατική επίθεση, ακόμη και μια που θα σκοτώσει μόλις μια χούφτα ανθρώπους, μπορεί να μεγαλοποιηθεί για να παρέχει μια αφορμή.

Αν τα όρια για την πρόσβαση στα δεδομένα παραμεριστούν, θα είναι σαν να μην υπήρξαν ποτέ: φάκελοι και αρχεία πολλών ετών, θα γίνουν αίφνης διαθέσιμα για καταχρήσεις από το κράτος και τους αξιωματούχους του και, αν συλλέγονται από εταιρείες, τότε και για τη δική τους ιδιωτική κατάχρηση επίσης. Αν, όμως, σταματήσουμε τη συλλογή φακέλων για τον καθένα, τότε δεν θα υπάρχουν πια αυτοί οι φάκελοι, και δεν θα υπάρχει κανένας τρόπος να τους δημιουργήσουν αναδρομικά. Ένα νέο ανελεύθερο καθεστώς θα πρέπει να εφαρμόσει συστήματα επιτήρησης από την αρχή, και θα μπορούσε να μαζέψει μόνο δεδομένα από εκείνη την ημερομηνία και μετά. Όσο για την πιθανότητα αναστολής ή στιγμιαίας αγνόησης αυτού του νόμου, η ιδέα δεν θα είχε καν νόημα.

Πρώτον, μην είστε ανόητοι

Για να έχετε ιδιωτικότητα, δεν πρέπει να την πετάτε μακριά: οι πρώτοι που πρέπει να προστατεύσετε την ιδιωτικότητά σας είστε εσείς οι ίδιοι. Να αποφεύγετε να ταυτοποιείστε σε ιστοχώρους, να έρχεστε σε επαφή μαζί τους χρησιμοποιώντας το Tor, και να χρησιμοποιείτε προγράμματα περιήγησης που μπλοκάρουν τα σχήματα που χρησιμοποιούν για να παρακολουθούν τους επισκέπτες. Να χρησιμοποιείτε το GNU Privacy Guard για την κρυπτογράφηση του περιεχομένου της ηλεκτρονικής σας αλληλογραφίας. Να πληρώνετε για πράγματα με μετρητά.

Διαφυλάξτε τα δεδομένα σας. Μην αποθηκεύετε τα δεδομένα σας σε έναν “βολικό” διακομιστή “στο σύννεφο” μιας εταιρείας. Είναι, πάντως, ασφαλές να εμπιστευθείτε ένα αντίγραφο ασφαλείας σε μια εμπορική υπηρεσία, υπό την προϋπόθεση ότι θα τοποθετήσετε τα αρχεία σε μια αρχειοθήκη και θα κρυπτογραφήσετε ολόκληρη την αρχειοθήκη, περιλαμβανομένων ακόμη και των ονομάτων των αρχείων, με ελεύθερο λογισμικό στο δικό σας υπολογιστή πριν τα ανεβάσετε.

Προς χάρη της ιδιωτικότητας, πρέπει να αποφεύγετε το μη-ελεύθερο λογισμικό· όταν παραχωρείτε σε άλλους τον έλεγχο των δικών σας υπολογιστικών εργασιών σε εταιρείες, είναι πιθανό ότι θα το κάνουν να σας κατασκοπεύει. Να αποφεύγετε τις υπηρεσίες ως υποκατάστατο του λογισμικού· επιπλέον του να δίνετε σε άλλους τον έλεγχο του πως γίνονται οι υπολογιστικές σας εργασίες, απαιτεί να παραχωρήσετε και όλα τα σχετικά δεδομένα στον διακομιστή της εταιρείας.

Να προστατεύετε την ιδιωτικότητα των φίλων και των γνωστών σας, επίσης. Μην δίνετε προς τα έξω τις προσωπικές τους πληροφορίες εκτός από το πως να έρθει κανείς σε επαφή μαζί τους, και ποτέ να μην παραχωρείτε σε κανένα ιστοχώρο τη λίστα με τα email ή τις τηλεφωνικές σας επαφές. Μη λέτε ποτέ σε μια εταιρεία όπως το Facebook ο,τιδήποτε για τους φίλους σας που ίσως εκείνοι δεν θα ήθελαν να δημοσιεύσουν σε μια εφημερίδα. Ακόμη καλύτερα, μην αφήνετε καθόλου να σας χρησιμοποιεί το Facebook. Απορρίψτε τα συστήματα επικοινωνίας που απαιτούν από τους χρήστες να δίνουν τα πραγματικά τους ονόματα, ακόμη και αν είστε ικανοποιημένοι να αποκαλύψετε το δικό σας, αφού, μετά, πιέζουν άλλους ανθρώπους να παραδώσουν τη δική τους ιδιωτικότητα.

Η αυτοπροστασία είναι ουσιαστικής σημασίας, αλλά ακόμη και η πιο αυστηρή αυτοπροστασία είναι ανεπαρκής να προστατεύσει την ιδιωτικότητά σας σε ή από συστήματα που δεν σας ανήκουν. Όταν επικοινωνούμε με άλλους ή μετακινούμαστε σε μια πόλη, η ιδιωτικότητά μας εξαρτάται από τις πρακτικές της κοινωνίας. Μπορούμε να αποφύγουμε μερικά από τα συστήματα που επιτηρούν τις επικοινωνίες και τις κινήσεις μας, αλλά όχι όλα. Σαφώς, η καλύτερη λύση είναι να κάνουμε όλα αυτά τα συστήματα να σταματήσουν να επιτηρούν τον κόσμο, εκτός από τους δικαιολογημένα υπόπτους.

Πρέπει να σχεδιάσουμε κάθε σύστημα για ιδιωτικότητα

Αν δε θέλουμε μια κοινωνία καθολικής επιτήρησης, πρέπει να θεωρήσουμε την επιτήρηση σαν ένα είδος κοινωνικής ρύπανσης, και να περιορίσουμε τις επιπτώσεις της επιτήρησης σε κάθε νέο ψηφιακό σύστημα, έτσι όπως περιορίζουμε την περιβαλλοντική επίπτωση της φυσικής δόμησης.

Για παράδειγμα: οι “έξυπνοι” μετρητές ρεύματος διαφημίζονται ότι στέλνουν στην εταιρεία παροχής ρεύματος στιγμή-προς-στιγμή δεδομένα σχετικά με τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας του κάθε πελάτη, περιλαμβανομένου του πως συγκρίνεται η χρήση του με τη γενική χρήση από τους άλλους χρήστες. Αυτό υλοποιείται βασιζόμενο στην καθολική επιτήρηση, αλλά δεν απαιτεί καμία επιτήρηση. Θα ήταν εύκολο για το πάροχο ρεύματος να υπολογίσει τη μέση χρήση σε μια γειτονιά με σπίτια, διαιρώντας τη συνολική χρήση δια τον αριθμό των συνδρομητών, και αυτό να στέλνει στους μετρητές. Ο μετρητής του κάθε πελάτη θα συνέκρινε τη δική του χρήση, για οποιαδήποτε επιθυμητή χρονική περίοδο, με το μοντέλο μέσης χρήσης για εκείνη την περίοδο. Το ίδιο όφελος, αλλά χωρίς καθόλου επιτήρηση!

Πρέπει να σχεδιάσουμε αυτή την ιδιωτικότητα σε όλα τα ψηφιακά μας συστήματα [1].

Θεραπεία για τη συλλογή δεδομένων: Να τα αφήσουμε διάσπαρτα

Ένας τρόπος να κάνουμε την παρακολούθηση ασφαλή για την ιδιωτικότητα, είναι να διατηρούμε διάσπαρτα τα δεδομένα και άβολα για προσπέλαση. Οι παλαιάς κοπής κάμερες ασφαλείας δεν συνιστούσαν απειλή για την ιδιωτικότητα(*). Οι καταγραφές αποθηκεύονταν στις εγκαταστάσεις, και διατηρούνταν για λίγες μόνο εβδομάδες το πολύ. Λόγω της άβολης πρόσβασης σε αυτές τις καταγραφές, δεν έγιναν ποτέ σε μαζική κλίμακα· η πρόσβαση γινόταν μόνον εκεί όπου κάποιος ανέφερε ένα έγκλημα. Δεν θα ήταν εφικτό να συλλεχθούν με φυσικό τρόπο εκατομμύρια ταινιών σε καθημερινή βάση και να προβάλλονται ή να αντιγράφονται.

Στις ημέρες μας, οι κάμερες ασφαλείας έγιναν κάμερες επιτήρησης: είναι συνδεδεμένες στο Διαδίκτυο, οπότε οι καταγραφές μπορούν να συλλέγονται σε ένα κέντρο δεδομένων και να αποθηκεύονται για πάντα. Στο Ντιτρόιτ οι αστυνομικοί πιέζουν τις επιχειρήσεις να τους δίνουν απεριόριστη πρόσβαση στις κάμερες επιτήρησής τους ώστε να μπορούν να κοιτάζουν μέσα από αυτές σε οποιοδήποτε χρόνο και όλο το χρόνο. Αυτό είναι ήδη επικίνδυνο, αλλά θα γίνει και ακόμη χειρότερο. Η πρόοδος στην αναγνώριση προσώπου μπορεί να μας οδηγήσει στην ημέρα όπου οι ύποπτοι δημοσιογράφοι θα μπορούν συνεχώς να εντοπίζονται στο δρόμο, για να βλέπουν με ποιον συνομιλούν.

Οι ίδιες οι κάμερες με σύνδεση στο Διαδίκτυο έχουν συχνά άθλια ψηφιακή ασφάλεια, το οποίο σημαίνει ότι οποιοσδήποτε μπορεί να συλλάβει ό,τι βλέπουν εκείνες οι κάμερες. Αυτό καθιστά τις συνδεδεμένες στο Διαδίκτυο κάμερες μια μείζονα απειλή στην ασφάλεια και την ιδιωτικότητα. Για χάρη της ιδιωτικότητας, θα πρέπει να απαγορεύσουμε τη χρήση των καμερών με σύνδεση στο Διαδίκτυο που είναι στραμμένες όπου και όταν υπάρχει υποδοχή κοινού, εκτός όταν εκτελείται από ανθρώπους. Ο καθένας πρέπει να είναι ελεύθερος να αναρτά φωτογραφίες και βίντεο περιστασιακά, αλλά η συστηματική συσσώρευση τέτοιων δεδομένων στο Διαδίκτυο πρέπει να περιορισθεί.

(*) Υποθέτω εδώ ότι η κάμερα ασφαλείας κοιτάει στο εσωτερικό ενός καταστήματος, ή στο δρόμο. Οποιαδήποτε κάμερα που κοιτάει προς τον ιδιωτικό χώρο κάποιου από κάποιον άλλο παραβιάζει την ιδιωτικότητα, αλλά αυτό είναι διαφορετικό ζήτημα.

Θεραπεία για την επιτήρηση του ηλεκτρονικού εμπορίου

Η συλλογή των περισσότερων δεδομένων προέρχεται από τις ψηφιακές δραστηριότητες των ίδιων των ανθρώπων. Συνήθως, τα δεδομένα συλλέγονται πρώτα από τις εταιρείες. Αλλά όταν πρόκειται για την απειλή στην ιδιωτικότητα και τη δημοκρατία, δεν έχει καμία διαφορά αν η επιτήρηση γίνεται ευθέως από το κράτος ή αν ανατίθεται σε μια επιχείρηση, διότι τα δεδομένα που συλλέγουν οι εταιρείες είναι συστηματικά διαθέσιμα στο κράτος.

Η NSA, μέσω του PRISM, έχει διεισδύσει στις βάσεις δεδομένων πολλών μεγάλων εταιρειών του Διαδικτύου. Η AT&T έχει αποθηκεύσει όλες τις τηλεφωνικές της κλήσεις από το 1987 και τις κάνει διαθέσιμες στην DEA ώστε να μπορεί να γίνεται αναζήτηση κατόπιν αιτήματος. Υπό την στενή έννοια, η κυβέρνηση των Η.Π.Α. δεν έχει υπό την κατοχή της αυτά τα δεδομένα, αλλά από πρακτική άποψη, είναι σαν να τα κατείχε. Κάποιες εταιρείες επαινούνται επειδή αντιστέκονται στα κυβερνητικά αιτήματα δεδομένων στον περιορισμένο βαθμό που μπορούν, αλλά αυτό μόνο μερικά μπορεί να αντισταθμίσει το κακό που κάνουν με το να συλλέγουν καταρχάς αυτά τα δεδομένα. Επιπρόσθετα, πολλές από αυτές τις εταιρείες χρησιμοποιούν απευθείας τα δεδομένα με καταχρηστικό τρόπο ή τα παρέχουν σε μεσίτες δεδομένων.

Ο στόχος να κάνουμε ασφαλή τη δημοσιογραφία και τη δημοκρατία, απαιτεί, συνεπώς, να μειώσουμε τα δεδομένα που συλλέγονται για τους ανθρώπους, από οποιαδήποτε οργάνωση, και όχι μόνον από το κράτος. Πρέπει να επανασχεδιάσουμε όλα τα ψηφιακά μας συστήματα με τρόπο που να μη συσσωρεύουν δεδομένα για τους χρήστες τους. Αν χρειάζονται ψηφιακά δεδομένα για τις συναλλαγές μας, δεν θα πρέπει να τους επιτρέπεται να τα διατηρούν περισσότερο από ένα σύντομο χρονικό διάστημα πέρα ​​από αυτό που είναι εγγενώς απαραίτητο για τις συναλλαγές τους μαζί μας.

Μία από τις αιτίες για το τρέχον επίπεδο επιτήρησης στο Διαδίκτυο είναι ότι οι ιστοχώροι χρηματοδοτούνται από τις διαφημίσεις που βασίζονται στην παρακολούθηση των δραστηριοτήτων και των προτιμήσεων των χρηστών τους. Αυτό μετατρέπει μια απλή ενόχληση—διαφήμιση την οποία μπορούμε να μάθουμε να αγνοούμε—σε ένα σύστημα επιτήρησης που μας βλάπτει, είτε το γνωρίζουμε, είτε όχι. Οι αγορές μέσω Διαδικτύου παρακολουθούν επίσης τους χρήστες τους. Και συνειδητοποιούμε όλοι ότι οι “πολιτικές ιδιωτικότητας” είναι επιπλέον δικαιολογίες για την παραβίαση της ιδιωτικότητας, παρά δεσμεύσεις για τη διαφύλαξή της.

Θα μπορούσαμε να διορθώσουμε και τα δύο προβλήματα υιοθετώντας ένα σύστημα ανώνυμων πληρωμών—δηλαδή, ανώνυμων για εκείνον που πληρώνει. (Δεν θέλουμε ο αποδέκτης της πληρωμής να μπορεί να διαφύγει τους φόρους.) Το Bitcoin δεν είναι ανώνυμο, αν και υπάρχουν προσπάθειες να αναπτυχθούν τρόποι για ανώνυμη πληρωμή με το Bitcoin. Ωστόσο, η τεχνολογία για ψηφιακά μετρητά είχε αναπτυχθεί αρχικά στη δεκαετία του 1980· το λογισμικό GNU για να γίνει αυτό ονομάζεται GNU Taler. Τώρα χρειαζόμαστε μόνο κατάλληλες επιχειρηματικές συμφωνίες, και από το κράτος να μην τις εμποδίσει.

Μια άλλη πιθανή μέθοδος για ανώνυμες πληρωμές θα χρησιμοποιούσε προπληρωμένες τηλεφωνικές κάρτες. Είναι λιγότερο βολικό, αλλά πολύ εύκολο να πραγματοποιηθεί.

Μια επιπλέον απειλή από τη συλλογή προσωπικών δεδομένων από τους ιστοχώρους είναι ότι μπορούν να αποκτηθούν και χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά από εισβολείς ασφαλείας. Αυτό περιλαμβάνει τις λεπτομέρειες των πιστωτικών καρτών των πελατών. Ένα ανώνυμο σύστημα πληρωμών θα εξάλειφε αυτόν τον κίνδυνο: μια τρύπα ασφαλείας στον ιστοχώρο δεν μπορεί να σας βλάψει εάν ο ιστοχώρος δεν ξέρει τίποτα για εσάς.

Θεραπεία για την επιτήρηση ταξιδιών

Πρέπει να μετατρέψουμε τη συλλογή ψηφιακών διοδίων σε ένα σύστημα ανώνυμης πληρωμής (χρησιμοποιώντας ψηφιακό χρήμα, για παράδειγμα). Τα συστήματα αναγνώρισης πινακίδων κυκλοφορίας αναγνωρίζουν όλες τις πινακίδες κυκλοφορίας, και τα δεδομένα αυτά μπορούν να φυλάσσονται επ' αόριστον. Θα πρέπει να απαιτείται διά νόμου να παρατηρούνται και να καταγράφονται μόνον εκείνες οι πινακίδες κυκλοφορίας που βρίσκονται σε μια λίστα αυτοκινήτων τα οποία αναζητούνται με δικαστικές αποφάσεις. Μια λιγότερο ασφαλής εναλλακτική θα ήταν η καταγραφή όλων των αυτοκινήτων τοπικά, αλλά μόνο για λίγες μέρες, και χωρίς να καθίστανται όλα τα δεδομένα διαθέσιμα στο Διαδίκτυο. Η πρόσβαση στα δεδομένα θα πρέπει να περιορίζεται στην αναζήτηση από μια λίστα πινακίδων κυκλοφορίας για τις οποίες υπάρχει δικαστική εντολή.

Ο κατάλογος “no-fly” (απαγόρευσης πτήσης) των Η.Π.Α. πρέπει να καταργηθεί, διότι είναι μια τιμωρία χωρίς δίκη.

Είναι αποδεκτό να υπάρχει ένας κατάλογος με ανθρώπους στους οποίους και στις αποσκευές τους θα γίνεται πολύ προσεκτική έρευνα, και οι ανώνυμοι επιβάτες σε εσωτερικές πτήσεις θα μπορούσαν να υφίστανται την ίδια μεταχείριση, σαν να βρισκόταν σε αυτό τον κατάλογο. Είναι επίσης αποδεκτό να εμποδίζονται όσοι δεν είναι πολίτες της χώρας, αν τους έχει απαγορευθεί πλήρως η είσοδος στη χώρα, να επιβιβάζονται σε πτήσεις στη χώρα. Αυτό θα έπρεπε να είναι αρκετό για κάθε νόμιμο σκοπό.

Πολλά συστήματα μαζικής διέλευσης χρησιμοποιούν ένα είδος έξυπνων καρτών ή RFID για τις πληρωμές. Αυτά τα συστήματα συσσωρεύουν προσωπικά δεδομένα: αν κάνετε το λάθος έστω και μια φορά να πληρώσετε με ο,τιδήποτε άλλο εκτός από μετρητά, θα συνδέσουν μόνιμα τα δεδομένα της κάρτας με το όνομά σας. Επιπλέον, καταγράφουν όλα τα ταξίδια που συνδέονται με την κάθε κάρτα. Όλα αυτά μαζί, συνιστούν μια μαζική επιτήρηση. Αυτή η συλλογή δεδομένων πρέπει να μειωθεί.

Οι υπηρεσίες πλοήγησης κάνουν επιτήρηση: ο υπολογιστής του χρήστη λέει στην υπηρεσία με τους χάρτες την τοποθεσία του χρήστη και που θέλει να πάει ο χρήστης· ύστερα ο διακομιστής καθορίζει τη διαδρομή και την στέλνει πίσω στον υπολογιστή του χρήστη, ο οποίος και την προβάλλει. Στις ημέρες μας, ο διακομιστής πιθανόν καταγράφει τις τοποθεσίες του χρήστη, αφού δεν υπάρχει τίποτε για να το εμποδίσει. Αυτή η επιτήρηση δεν είναι εγγενώς απαραίτητη, και ένας επανασχεδιασμός θα μπορούσε να την αποφύγει: το ελεύθερο λογισμικό στον υπολογιστή του χρήστη θα μπορούσε να κατεβάσει τα δεδομένα του χάρτη για τις περιοχές που ενδιαφέρουν (αν δεν έχουν μεταφορτωθεί ήδη προηγουμένως), να υπολογίσει τη διαδρομή και να την εμφανίσει, χωρίς ποτέ να πει σε κανέναν που βρίσκεται ο χρήστης ή που θέλει να πάει.

Τα συστήματα δανεισμού ποδηλάτων, κλπ., μπορούν να επανασχεδιασθούν με τρόπο ώστε η ταυτότητα του δανειζόμενου να είναι γνωστή μόνο στον σταθμό όπου έγινε ο δανεισμός του ποδηλάτου. Ο σταθμός δανεισμού θα ενημέρωνε όλους τους άλλους σταθμούς ότι το ποδήλατο είναι “έξω,” έτσι ώστε όταν ο χρήστης το επιστρέψει σε οποιοδήποτε σταθμό (συνήθως, κάποιον διαφορετικό), εκείνος ο σταθμός θα ξέρει που και πότε είχε γίνει ο δανεισμός για εκείνο το ποδήλατο. Θα ενημερώσει τον άλλον σταθμό ότι το όχημα αυτό δεν είναι πλέον “έξω.” Θα υπολογίσει, επίσης, τον λογαριασμό του χρήστη, και θα τον στείλει (αφού περιμένει πρώτα ένα τυχαίο αριθμό λεπτών) στα κεντρικά γραφεία, σε ένα δίκτυο σταθμών, ούτως ώστε τα κεντρικά γραφεία να μη μπορούν να βρουν από ποιον σταθμό προήλθε ο λογαριασμός. Μόλις γίνει αυτό, ο σταθμός επιστροφής θα ξεχνά τα πάντα για τη συναλλαγή. Αν ένα ποδήλατο παραμείνει “έξω” για πάρα πολύ, ο σταθμός όπου είχε γίνει ο αρχικός δανεισμός μπορεί να πληροφορήσει τα κεντρικά. Σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούσε να στέλνει άμεσα την ταυτότητα του δανειζόμενου.

Θεραπεία για τους φακέλους επικοινωνιών

Οι πάροχοι πρόσβασης στο Διαδίκτυο και οι εταιρείες τηλεφωνίας διατηρούν εκτεταμένα αρχεία δεδομένων για τις επαφές των χρηστών τους (περιήγηση, τηλεφωνικές κλήσεις, κλπ). Με τα κινητά τηλέφωνα, καταγράφουν επίσης και τη φυσική τοποθεσία όπου βρίσκεται ο χρήστης. Διατηρούν αυτούς τους φακέλους επί ένα πολύ μεγάλο διάστημα: για 30 χρόνια, στην περίπτωση της AT&T. Σύντομα, θα είναι σε θέση να καταγράφουν ακόμη και τις σωματικές δραστηριότητες του χρήστη. Φαίνεται ότι η NSA συλλέγει δεδομένα θέσης κινητών τηλεφώνων σε μαζική κλίμακα.

Η μη-καταγραφόμενη επικοινωνία είναι αδύνατη όπου υπάρχουν συστήματα που δημιουργούν τέτοιους φακέλους. Άρα, θα έπρεπε να είναι παράνομο να δημιουργούνται ή και να φυλάσσονται. Δεν πρέπει να επιτρέπεται στους παρόχους Διαδικτύου και στις εταιρείες τηλεφωνίας να διατηρούν αυτές τις πληροφορίες για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, όταν δεν υπάρχει μια δικαστική εντολή επιτήρησης ενός συγκεκριμένου ατόμου/ομάδας.

Αυτή η λύση δεν είναι απόλυτα ικανοποιητική, διότι δεν πρόκειται να σταματήσει με φυσικό τρόπο την κυβέρνηση να συλλέγει όλες τις πληροφορίες αμέσως μόλις παράγονται—που είναι ακριβώς αυτό που κάνουν οι Η.Π.Α. με μερικές, ή με όλες τις εταιρείες τηλεφωνίας. Θα έπρεπε να στηριχθούμε στην απαγόρευση αυτής της πρακτικής διά νόμου. Ωστόσο, αυτό θα ήταν καλύτερο από την τρέχουσα κατάσταση, όπου ο σχετικός νόμος (η Πράξη PATRIOT) δεν απαγορεύει ρητά αυτή την πρακτική. Επιπλέον, αν η κυβέρνηση ξεκινούσε και πάλι αυτό το είδος επιτήρησης, δεν θα λάμβανε δεδομένα για τις τηλεφωνικές κλήσεις του καθενός που έγιναν πριν από εκείνη τη χρονική στιγμή.

Για ιδιωτικότητα σχετικά με ποιους ανταλλάσσετε η-ταχυδρομείο, μια απλή μερική λύση είναι εσείς και οι άλλοι να χρησιμοποιείτε υπηρεσίες η-ταχυδρομείου σε μια χώρα που δεν θα συνεργαζόταν ποτέ με τη δική σας κυβέρνηση, και να επικοινωνείτε μεταξύ σας χρησιμοποιώντας κρυπτογράφηση. Πάντως, ο Ladar Levison (ιδιοκτήτης της υπηρεσίας ηλεκτρονικής αλληλογραφίας Lavabit που η Αμερικανική επιτήρηση προσπάθησε να διαφθείρει πλήρως) έχει μια πιο περίτεχνη ιδέα για ένα σύστημα κρυπτογράφησης μέσα από το οποίο η δική σας υπηρεσία η-ταχυδρομείου θα ήξερε μόνον ότι εσείς στείλατε μήνυμα σε κάποιον χρήστη της δικής μου υπηρεσίας η-ταχυδρομείου, ενώ η δική μου υπηρεσία η-ταχυδρομείου θα ήξερε μόνο ότι εγώ έλαβα μήνυμα από κάποιον χρήστη της δικής σας υπηρεσίας η-ταχυδρομείου, αλλά θα ήταν δύσκολο να καθορισθεί ότι εσείς στείλατε αλληλογραφία σε εμένα.

Αλλά κάποια επιτήρηση είναι απαραίτητη

Για να μπορεί το κράτος να βρει τους εγκληματίες, πρέπει να είναι σε θέση να ερευνά συγκεκριμένα εγκλήματα, ή συγκεκριμένες υποψίες εγκλημάτων υπό σχεδιασμό, με δικαστική εντολή. Με το Διαδίκτυο, η δυνατότητα καταγραφής τηλεφωνικών συνδιαλέξεων θα επεκτεινόταν φυσικά και στη δυνατότητα καταγραφής των συνδέσεων στο Διαδίκτυο. Είναι εύκολο να γίνει κατάχρηση αυτής της δυνατότητας για πολιτικούς λόγους, αλλά είναι και απαραίτητο. Ευτυχώς, κάτι τέτοιο δεν θα κάνει εφικτή την εντόπιση των πληροφοριοδοτών μετά το συμβάν, αν (όπως συνιστώ και εγώ) εμποδίσουμε τα ψηφιακά συστήματα να συσσωρεύουν μαζικά φακέλους πριν ακόμη λάβει χώρα το συμβάν.

Εκείνοι στους οποίους το κράτος αναθέτει ιδιαίτερα μεγάλη δύναμη, όπως η αστυνομία, χάνουν το δικαίωμά τους στην ιδιωτικότητα και πρέπει να παρακολουθούνται. (Πράγματι, στην αστυνομία έχουν τον δικό τους ιδιωματικό όρο για την ψευδομαρτυρία, “testilying,” αφού το κάνουν τόσο συχνά, ειδικά στην περίπτωση των διαδηλωτών και των φωτογράφων.) Μια πόλη στην Καλιφόρνια που απαίτησε από τους αστυνομικούς να φορούν βιντεοκάμερες συνεχώς, διαπίστωσε ότι η χρήση βίας από αυτούς έπεσε κατά 60%. Η Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών (ACLU) υποστηρίζει αυτό το μέτρο.

Οι εταιρείες δεν είναι φυσικά πρόσωπα και δεν δικαιούνται ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι νόμιμο να απαιτείται από τις επιχειρήσεις να δημοσιεύουν τις λεπτομέρειες όλων των διαδικασιών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν χημικούς, βιολογικούς, πυρηνικούς, οικονομικούς, υπολογιστικούς (π.χ., DRM) ή πολιτικούς (π.χ., παρασκηνιακή άσκηση πιέσεων) κινδύνους στην κοινωνία, σε όποιο επίπεδο και αν είναι απαραίτητο για το δημόσιο καλό. Ο κίνδυνος από αυτές τις ενέργειες (θυμηθείτε τη διαρροή πετρελαίου της BP, την πυρηνική τήξη στη Φουκουσίμα, και την οικονομική κρίση του 2008) επισκιάζει εκείνον από την τρομοκρατία.

Πάντως, η δημοσιογραφία πρέπει να προστατευθεί από την επιτήρηση, ακόμη και όταν διεξάγεται ως μέρος μιας επιχείρησης.

Συμπέρασμα

Η ψηφιακή τεχνολογία έφερε στο προσκήνιο μια τρομερή αύξηση στο επίπεδο επιτήρησης των κινήσεων, των ενεργειών, και των επικοινωνιών μας. Είναι πολύ περισσότερο από όσο είχαμε βιώσει κατά τη δεκαετία του 1990, και εξαιρετικά περισσότερο από όσο είχαν βιώσει οι άνθρωποι πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα στη δεκαετία του 1980, και τα προτεινόμενα νομικά όρια στην κρατική χρήση των συσσωρευμένων δεδομένων δεν θα το αλλάξουν αυτό.

Οι εταιρείες σχεδιάζουν ακόμη πιο διεισδυτική επιτήρηση. Κάποιοι προβλέπουν ότι η διάχυτη επιτήρηση, αγκιστρωμένη σε εταιρείες όπως το Facebook, θα μπορούσε να έχει βαθιές επιδράσεις στο πως σκέφτονται οι άνθρωποι. Τέτοιες δυνατότητες είναι ανυπολόγιστες· αλλά η απειλή στη δημοκρατία δεν είναι υποθετική. Υπάρχει και είναι ορατή σήμερα.

Εκτός και αν πιστεύουμε ότι τα ελεύθερα κράτη μας υπέφεραν προηγουμένως από ένα σοβαρό έλλειμμα επιτήρησης, και ότι θα έπρεπε να επιτηρούνται παραπάνω από ότι ίσχυε στη Σοβιετική Ένωση και την Ανατολική Γερμανία, πρέπει να αναστρέψουμε αυτή την αύξηση. Αυτό απαιτεί τη διακοπή της συσσώρευσης των μεγάλων δεδομένων που αφορούν τους ανθρώπους.

Τελική σημείωση

  1. Η κατάσταση του να μην παρακολουθείσαι έχει αναφερθεί ως ιδιωτικότητα περιβάλλοντος.
  2. Στη δεκαετία του 2020, η αναγνώριση προσώπου βαθαίνει τον κίνδυνο των καμερών επιτήρησης. Η Κίνα ήδη ταυτοποιεί ανθρώπους από τα πρόσωπά τους για να τους τιμωρήσει, και το Ιράν σχεδιάζει να τις χρησιμοποιήσει για να τιμωρεί γυναίκες που παραβιάζουν τον επιβαλλόμενο από τη θρησκεία κώδικα ένδυσης.
Σημειώσεις του μεταφραστή:
  1. Μετάφραση του πηγαίου όρου “surveillance”. Ο πηγαίος όρος μεταφράζεται στα ελληνικά και ως “επιτήρηση” και ως “παρακολούθηση” (βλ. π.χ. Βικιλεξικό). Προτιμήθηκε ωστόσο η χρήση κατά κύριο λόγο του όρου επιτήρηση, διότι εμπεριέχει και την έννοια της συμμόρφωσης/ελέγχου των παρακολουθούμενων, ενσωματώνει δηλαδή και συσχετιζόμενες ενέργειες .